تفکر استراتژیک به عنوان یک شایستگی محوری، لازمه بقا در محیط متلاطم و جهانی امروزی می باشد. لیکن علی رغم اجماع بر نقش بسزای تفکر استراتژیک در تحقق هدف های سازمانی، اغلب محققان این حوزه بر تبیین ماهیت و عوامل تاثیرگذار بر این نوع از تفکر تمرکز کرده و مطالعاتی که به تبیین نتایج و پیامدهای تفکر استراتژیک پرداخته باشند، از نظر تعدادو نگاه کلان به موضوع اندکند. هدف این پژوهش شناسائی ومفهوم پردازی به منظور طراحی مدلی برای تبیین پیامدهای تفکر استراتژیک است. در این مطالعه از استراتژی نظریه داده بنیاد چندگانه(MGT)، استفاده می شود. تحلیل داده های حاصل از مرور نظام مند مطالعات مرتبط در بازه زمانی 40 سال اخیر و مصاحبه با 27 نفر از خبرگان که با ترکیب روش های نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی انتخاب شدند؛ منجر به توسعه مدلی شد که پیامدهای تفکر استراتژیک را در قالب سه گروه «توسعه ظرفیت های سازمان»، «کسب نتایج مالی پایدار» و «بهبود جایگاه سازمان در محیط» مفهوم پردازی می کند. به منظور اعتبارسنجی نتایج و همچنین ارزیابی مدل از منظر «قابل فهم بودن»، «جامع بودن»، «کاربردی بودن» و «نوآوری»؛ طی دو مرحله متوالی به نظرسنجی از خبرگان پرداخته شد که نتایج این نظرسنجی ها نیز نشان از اعتبار نتایج اکتسابی و مناسب ارزیابی شدن مدل نهایی با توجه به چهار معیار مذکور دارد.

لطفا برای مشاهده متن کامل این مقاله اینجا را کلیک کنید.

با توجه به اهمیت کارآفرینی و تفکر راهبردی (استراتژیک) برای موفقیت کسب وکارها و سازمان ها در دنیای پررقابت امروز، در پژوهش حاضر مختصات و ویژگی های تفکر راهبردی کارآفرینانه شناسایی می شود. تفکر راهبردی راهی برای حل مسائل راهبردی است که طی آن، رویکرد عقلایی و همگرا با فرایندهای تفکر خلاق و واگرا ترکیب می شوند. پژوهش پیش رو بر این پیش فرض استوار است که مفهوم تفکر راهبردی می تواند در کنار مفاهیمی همچون کارآفرینی و کارآفرینی راهبردی قرار گیرد و مفهوم جدیدی را به وجود آورد که موجب بهبود عملکرد و خلق ثروت و رشد در بنگاه ها می شود. پژوهش حاضر یک تحقیق کیفی با رویکرد استقرایی و روش تحلیل مضمون (تم) با هدف توسعه ای است. فرایند پژوهش با برگزاری مصاحبه های نیمه ساختاریافته با یازده نفر از خبرگان حوزة تفکر راهبردی و کارآفرینی انجام گرفته است که به روش گلوله برفی انتخاب شدند. با توجه به تجزیه و تحلیل مضمون پاسخ های ارائه شده و براساس اولویت بندی خبرگان، هفت مقولة اصلی به منزلة مختصات تفکر راهبردی کارآفرینانه تأیید شد که عبارت اند از: ابتکار عمل، غایتمندی، کیاست، شجاعت جسورانه، پویایی، پاک نظری، بهره گیری از معرفت تجربی.

شواهد حاکی از آن است که حاکمیت تفکر استراتژیک در سازمان ها منجر به «توسعه ظرفیت های سازمان»، «کسب نتایج مالی پایدار» و «بهبود جایگاه سازمان در محیط» می شود؛ لیکن علی رغم اهمیت بالای تفکر استراتژیک، شناسایی شایستگی های معرف آن و ابزارهای سنجش آن محل بحث می باشد. مرور ادبیات در این زمینه نشان می دهد اجماع نظری مشخصی درخصوص ویژگی های تفکر استراتژیک که بعضا با عنوان «عناصر»، بعضا با عنوان «جنبه ها»، بعضا با عنوان «مهارت ها»، بعضا با عنوان «قابلیت ها»، بعضا با عنوان «شایستگی ها» و عناوین دیگر تبیین شده اند، وجود نداشته و لذا شاهد توسعه مقیاس های استاندارد و فراگیر برای سنجش ابعاد تفکر استراتژیک به عنوان سازه ای پژوهشی نیز نبودیم. بر این اساس، طی مطالعه حاضر تلاش شد تا با به کارگیری استراتژی نظریه داده بنیاد چندگانه (MGT) به پیکربندی مدلی یکپارچه برای تبیین ماهیت تفکر استراتژیک پرداخته شود. تحلیل داده های حاصل از مرور نظام مند مطالعات مرتبط در بازه زمانی 40 سال اخیر و مصاحبه با 27 نفر از خبرگان که با ترکیب روش های نمونه گیری هدفمند قضاوتی و روش گلوله برفی انتخاب شدند، منجر به توسعه مدلی شد که تفکر استراتژیک را در قالب شش ویژگی مشتمل بر «دوراندیشی چشم انداز محور»، «ذی نفع محوری»، «تحول گرایی خلاقانه»، «راه حل جویی نظام مند»، «الگویابی» و «تصمیم گیری هوشمندانه» مفهوم پردازی می کند. به منظور اعتبارسنجی نتایج و همچنین ارزیابی مدل از منظر «قابل فهم بودن»، «جامع بودن»، «کاربردی بودن» و «نوآوری» طی دو مرحله متوالی به نظرسنجی از خبرگان پرداخته شد که نتایج این پیمایش ها نیز نشان از اعتبار نتایج اکتسابی و مناسب ارزیابی شدن مدل نهایی با توجه به چهار معیار مذکور دارد.

تاکنون پژوهشگران مختلفی بر اهمیت و تأثیرگذاری تفکر استراتژیک در جهت تدوین کارآمد و اجرای موفق استراتژی اذعان نموده اند و اکثر مطالعات در زمینه های شایستگی ها، سبک ها، تکنیک ها، مؤلفه ها و مهارت های تفکر استراتژیک بوده است؛ بااین حال هنوز یک مفهوم پذیرفته شده که به توافق همه یا اکثریت محققان رسیده باشد، ارائه نشده است. پژوهش حاضر باهدف پاسخ دادن به سؤال مفهوم تفکر استراتژیک چیست به دو سؤال فرعی مفهوم تفکر استراتژیک به روش فراترکیب چیست و مقایسه تفکر استراتژیک با سایر تفکرها چگونه است، پاسخ داد. با توجه به هدف، پژوهش حاضر از نوع توسعه ای و بر اساس ماهیت داده ها از نوع کیفی است و داده های گردآوری شده از نوع توصیفی و سنتز پژوهی (فراترکیب) می باشد که از الگوی هفت مرحله ای سندلویسکی و بارسو استفاده گردیده است. نتایج پژوهش بر روی تحقیقات انجام شده از سال 1960 تا به امروز نشان می دهد که تفکر استراتژیک از دو بعد تفکر محور و مهارت محور تشکیل شده است. بعد تفکر محور برآیندی از تفکرهای دیگر شامل تفکر کل نگر، تفکر دستگاهی، تفکر خلاق، تفکر انتقادی و تفکر شهودی است و بعد مهارت محور شامل توجهات و آموزه هایی است که از استراتژی انتظار می رود؛ درواقع چیزی که با آن روبرو هستیم ذهن استراتژیک است و تفکر استراتژیک یک سبک تفکر خالص و مستقل نیست.

این پژوهش با هدف بررسی تاثیر تفکر استراتژیک بر ظرفیت تغییر سازمانی در مراکز آب و فاضلاب استان یزد انجام شد. روش پژوهش بر حسب هدف کاربردی، از نظر روش گرداوری داده ها توصیفی- همبستگی و همین طور از نظر نوع داده کمی بود. جامعه آماری شامل 190 نفر از کارکنان خط مقدم و مدیران بودند که با استفاده از فرمول کوکران و روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای 123 نفر به عنوان حجم نمونه در نظر گرفته شد. به منظور گرداوری داده ها از پرسشنامه تفکر استراتژیک لیدکا (1998) و ظرفیت تغییر سازمانی جاج (2009) بهره گرفته شد. پس از جمع آوری پرسشنامه ها، توصیف داده ها از طریق میانگین، انحراف معیار، درصد، فراوانی و جدول از طریق نرم افزار Spss و استنباط آماری داده ها از طریق مدل سازی معادلات ساختاری و به کمک نرم افزار Smart PLS 2 در دو بخش مدل اندازه گیری و بخش ساختاری انجام پذیرفت. در بخش اول ویژگی های فنی پرسشنامه شامل پایایی، روایی همگرا و روایی واگرا مختص PLS بررسی گردید. در بخش دوم، ضرایب مسیر و ضرایب معناداری نرم افزار برای بررسی فرضیه های پژوهش مورد استفاده قرار گرفتند. یافته ها نشان داد، درجه تناسب مدل ارائه شده با توجه به مولفه های پژوهش مناسب بود، هم چنین تفکر استراتژیک و هریک از مولفه های آن بر ظرفیت تغییر سازمانی تاثیر داشت.